Een veelbladzijdig vertoog

Sommigen vinden het verderfelijk, maar ik doe het toch. Zinnen onderlijnen in boeken. Wel nooit gedacht dat ik in Max Havelaar zoveel zou aanduiden. Heelder paragrafen. Want Multatuli schrijft volzinnen van meerdere lijnen en zijn vertoog is vaak - zoals hij zelf schrijft - veelbladzijdig.

Verrassend genoeg verveelde dat nooit. Dat zo'n werk uit 1859 er nog altijd staat zeg!

Wanneer Multatuli schrijft over zijn schrijven bijvoorbeeld. En hoe hij Batavus Droogstoppel (Amsterdams makelaar in koffie op de Lauriergracht no. 37 - die tussen haakjes staan er overal telkens weer bij) het verhaal laat vertellen. Ik herinner me dat nog uit de les Nederlands. Op de examenvraag over het kaderverhaal / de raamvertelling moesten we Max Havelaar als voorbeeld opgeven. Maar dat die structuur nogal meta en ingewikkeld in elkaar zit, maakt het ook interessant. Het leidt tot allerlei droge zijsprongen waar ik vaak om moest glimlachen.

Het is mijn doel niet, vooral niet in het begin van mijn vertelling, de lezer lang bezig te houden met beschrijven van plaatsen, landschappen of gebouwen. Ik vrees te zeer hem af te schrikken door wat zwemen zou naar langdradigheid, en eerst later, als ik gevoel dat hij voor mij gewonnen is, als ik uit blik en houding bemerk dat het lot van de heldin die ergens van 't balkon ener vierde verdieping springt, hem belang inboezemt, dan laat ik, met stoute verachting van alle wetten der zwaartekracht, haar zweven tussen hemel en aarde, tot ik mijn hart heb lucht gegeven in de nauwkeurige schets der schoonheden van het landschap, of van 't gebouw dat daar ergens schijnt geplaatst te zijn om een voorwendsel aan de hand te doen tot een veelbladzijdig vertoog over middeleeuwse architectuur. Al die kastelen gelijken op elkaar.

Helaas is het ook schrijnend actueel. Op den duur onderlijnde ik die zinnen niet meer, zoveel keren herhaalt Multatuli het.

Want, mocht iemand vragen of de landbouwer zelf ene met deze uitkomst evenredige beloning geniet, dan moet ik hierop een ontkennend antwoord geven.

... daar tocht tenslotte de gehele zaak winst afwerpen moet, kan deze winst niet anders worden gevonden dan door juist zoveel aan de Javaan uit te betalen, dat hij niet sterve van honger, hetgeen de voortbrengende kracht der natie verminderen zou.

En ik wou dat ik in de Nederlandse les niet alleen de experimentele vorm maar ook die inhoud en een link naar de oneerlijke lonen en het belang van fair trade vandaag had meegekregen. Hoe zou dat tegenwoordig gaan?